WYBRANE INFORMACJE Z PRZESZŁOŚCI SCHOLAE AD SANCTUM MARIAM MAGDALENAM POSNANIAE (AMM)

1302 (30 czerwca - 5 lipca) - dokument erekcyjny wydany przez biskupa Andrzeja Zarembę dla władz miejskich Poznania. Początek organizacji szkoły miejskiej przy kolegiacie św. Marii Magdaleny.

1303 - początek działalności dydaktycznej Szkoły. Ponieważ akta szkolne do r. 1570 nie zachowały się, na podstawie dokumentów pośrednich zawartych w aktach radzieckich, poznańskich, aktach kurii biskupiej w Poznaniu oraz Liber studiosorum Universitatis Cracoviensis udało się ustalić nazwiska ok. 30 nauczycieli i 25 uczniów. Natomiast z listy zapisanych w XV wieku studentów krakowskich pochodzących z Poznania (zapewne i z okolic) zawierającej 164 pozycje imienne, można przyjąć, że przeważająca część tych studentów wcześniej kształciła się w SMM.

Liczba uczniów SMM, mimo nękających miasto pożarów, epidemii, okresowych trudności gospodarczych, stale rosła. Wobec liczebności mieszkańców Poznania w XV wieku wahającej się między ok. 5200 a ok. 10 000, średnia liczba uczniów SMM wynosiła około 100.

1571 - w dniu 12.01.1571 r. spisano dokument przejęcia szkoły miejskiej przez zakon jezuitów. Zakonnicy, z aprobata biskupa poznańskiego Adama Konarskiego, pozostawili w gestii władz miejskich Poznania zorganizowanie nowej szkoły podstawowej. Natomiast od razu podjęli starania o utworzenie w Poznaniu akademii o statusie uniwersyteckim, na bazie przejętej i stale rozbudowywanej szkoły miejskiej. Była to już kolejna próba przełamania uniwersyteckiego monopolu Akademii Krakowskiej, po niepowodzeniu planów konkurencji ze strony istniejącej w Poznaniu od 1519 roku Akademii Lubrańskiego.

Pierwszym rektorem kolegium jezuickiego był Jakub Wujek, autor m.in. pierwszego przekładu Biblii na język polski. Aby uzyskać rangę uczelni akademickiej i podnieść prestiż szkoły, jezuici zaangażowali wielu uczonych z zagranicy, wśród nich: Hiszpana Jakuba Ortegę, Anglika Ryszarda Singletona, Niderlandczyka Jana Vigera z Holandii, Włocha Fabrycego Pallaviciniego i Niemca Jana Kleina. W 1585 r. w kolegium uruchomiono kurs filozofii. Starania o uzyskanie praw akademickich w okresie Polski królewskiej prowadzone były kilkakrotnie.

Przykładowo:

  • 1611 - król Zygmunt III Waza wydał w dniu 28 października przywilej, podnoszący poznańskie kolegium jezuickie do rangi akademii z pełnymi prawami nadawania stopni. Energiczne a wszechstronne przeciwdziałanie ze strony władz Akademii Krakowskiej spowodowało jednak zatrzymanie realizacji przywileju i odroczenie go do nieokreślonej przyszłości (podobnie jak wcześniej postąpiono wobec Kolegium Lubrańskiego).
  • 1650 i 1687 - podobny los, w wyniku protestu Akademii Krakowskiej, spotkał przywileje wydane przez Jana Kazimierza i Jana III Sobieskiego.
  • 1773 - 1780 - ostatni rektor kolegium Józef Rogaliński, znakomity fizyk - po kasacie zakonu jezuitów zorganizował Akademię Wielkopolską (Poznańską) włączając w nią resztki Akademii Lubrańskiego. Szkoła ta (doskonale prowadzona) jednak upadła po deklaracji Hugona Kołłątaja, że Akademię Krakowską można zreformować i doprowadzić do rozkwitu jako szkołę główną dla całej Polski. Likwidacja Akademii Wielkopolskiej nastąpiła uchwałą Komisji Edukacji Narodowej z dnia 28 kwietnia 1780 roku. Dodajmy, że w latach 1777-1786 i 1809-1810 H. Kołłątaj zajmował się reformowaniem Akademii Krakowskiej...
  • Wiek XIX - w okresie zaboru władze pruskie kilkakrotnie odrzucały projekty powołania w Poznaniu uczelni szczebla uniwersyteckiego. Był to rezultat przemyślanej polityki zmierzającej do wymuszenia na polskich środowiskach kształcenia młodzieży na uczelniach niemieckich. W owym czasie bez przeszkód funkcjonowały uniwersytety w Warszawie, Wilnie i Krakowie. Wprawdzie w 1903 roku powołano w Poznaniu Akademię(?) Królewską, szkoła ta jednak nie miała pełni praw uniwersyteckich. Dopiero w maju 1919 roku, już w Polsce niepodległej, powołano Wszechnicę Piastowską - późniejszy Uniwersytet Poznański.

Gimnazjum Ew. Marii Magdaleny jednak istniało w budynku przy ulicy Gołębiej w Poznaniu - już nie związane z zakonem jezuitów, lecz jako szkoła państwowa. W okresie zaborów "marynka" szybko zdobyła sobie wielkie uznanie i zasłynęła wysokim poziomem nauczania; z czasem niemal wszyscy czołowi wielkopolscy działacze narodowi, niepodległościowi, przywódcy pracy organicznej, związani byli właśnie z tą szkołą. Tu byli wychowywani, tu kształtowali swoje postawy. Uczniowie Gimnazjum uczestniczyli zarówno w powstaniach listopadowym, styczniowym i wielkopolskim, jak i stawali na czele nowej, specyficznej dla Wielkopolski metody walki o niepodległość: "najdłuższej wojny nowoczesnej Europy". Od 1858 roku szkoła działa już w nowym gmachu, przy placu Bernardyńskim.

W dwudziestoleciu międzywojennym:

  • 1919 - Męskie Gimnazjum Ew. Marii Magdaleny - typu klasycznego dawnego (8 klas) ponownie w służbie polskiej edukacji.
  • 1938 - ostatnia matura 8-klasowego Gimnazjum Męskiego typu klasycznego dawnego (m.in. języki łaciński i grecki)
  • 1939 - pierwsza matura po zreformowaniu gimnazjum w r. 1933 i podziale na 4-klasowe Gimnazjum i 2-klasowe Liceum.

Po drugiej wojnie światowej:

  • 1945 - 1950 - ostatnie lata męskiego gimnazjum i liceum, rozwiązanych przez władze komunistyczne w r. 1950 po zabójstwie aktywisty Związku Walki Młodych na terenie Szkoły, w styczniu 1947 r. Już w 1947 roku rozwiązano działającą przy Szkole 15 Drużynę Harcerską. Sama Szkoła zaś najpierw została przeniesiona do gmachu przy ulicy Różanej, a w 1950 roku ostatecznie rozwiązana.
  • 1990 - Wznowienie działalności edukacyjnej Liceum Ogólnokształcącego św. Marii Magdaleny - obecnie już szkoły koedukacyjnej.
  • 1994 - Pierwsze matury we wznowionej Szkole.

mgr Adam Białobłocki
(maturzysta 1938 r.)